بیست و دوم تیرماه مصادف با زادروز دانشمند بزرگ ایرانی، محمدبن موسی خوارزمی، پدر علم داده‌ورزی (انفورماتیک) می‌باشد که توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان روز فناوری اطلاعات نامگذاری شده‌است. در دنیای امروز، فناوری اطلاعات به عنوان یک مولفه اساسی و حیاتی در سازمان‌ها و جوامع مدرن مطرح است و نقش کلیدی در ارتباطات، تبادل اطلاعات و پیشبرد فرآیندهای کسب‌وکار ایفا می‌کند.
انتخاب این تاریخ به عنوان روز ملی فناوری اطلاعات، گامی مؤثر برای جلب توجه مسئولان به اهمیت فناوری اطلاعات است و از سوی دیگر فرصتی مناسب برای نگاهی عمیق‌تر به آن می‌باشد. در همین راستا ما در این مطلب به کاوش بیشتر درباره مفهوم فناوری اطلاعات و اهمیتش می‌پردازیم و سپس چالش‌ها و موانع حوزه فناوری اطلاعات را در کشورمان بررسی می‌کنیم.
فناوری اطلاعات چیست؟
فناوری اطلاعات (IT)مجموعه‌ای از ابزارها، سیستم‌ها و فناوری‌هایی را در برمی‌گیرد که به منظور جمع‌آوری، پردازش، ذخیره‌سازی و انتقال داده‌ها و اطلاعات به کار می‌روند. این حوزه شامل سخت‌افزار، نرم‌افزار، شبکه‌ها و تمامی سیستم‌های ارتباطی می‌باشد که امکان مدیریت کارآمد و موثر اطلاعات را برای افراد و سازمان‌ها فراهم می‌کنند.
امروزه، فناوری اطلاعات نقش مهمی در خودکارسازی فرآیندها، افزایش بهره‌وری و بهبود ارتباطات در محیط‌های مختلف شخصی و تجاری ایفا می‌کند. این فناوری در بخش‌های گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرد تا سیستم‌های کامپیوتری کارآمدی ایجاد کند که از عملیات و ارتباطات سازمان‌ها پشتیبانی می‌نمایند.
اهمیت فناوری اطلاعات در دنیای امروز
فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان ابزاری کلیدی، تأثیر عمیقی بر جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کشورهای مختلف گذاشته‌است. شکاف بین کشورهایی که از این فناوری به‌عنوان محور اصلی برنامه‌های توسعه ملی خود استفاده می‌کنند و کشورهایی که بهره‌برداری کافی از آن ندارند، روز به روز گسترده‌تر می‌شود.
نقش این فناوری در تحولات جهانی، به‌ویژه به‌عنوان ابزاری مهم برای توسعه پایدار، انکارناپذیر است. در سال‌های اخیر فناوری‌های جدید موجب تسریع در انجام محاسبات، دقت بیشتر در پردازش داده‌ها، تسهیل تبادل اطلاعات و کاهش هزینه‌ها در تجارت و تعاملات جهانی شده‌اند. از این رو، دولت‌هایی که در پی افزایش قدرت، ثروت ملی و بهبود کیفیت زندگی شهروندان خود هستند، توجه ویژه‌ای به فناوری اطلاعات دارند.
ایران نیز با برخورداری از منابع انسانی متخصص و جوان، رشد چشمگیر در اپلیکیشن‌ها و شکل‌گیری یک اکوسیستم استارتاپی پویا، ظرفیت‌های قابل توجهی در حوزه فناوری اطلاعات دارد. با این حال، فناوری اطلاعات در کشور ما در مقایسه با کشورهای پیشرفته و حتی برخی کشورهای منطقه مانند ترکیه، توسعه چندانی نیافته و در این حوزه با چالش‌های قابل توجهی روبه‌رو است.
مهم‌ترین چالش‌های فناوری اطلاعات در ایران
همان‌طور که پیش‌تر گفتیم توسعه فناوری اطلاعات در ایران با چالش‌های متعددی روبه‌رو است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها ضعف زیرساخت‌های ارتباطی و اینترنتی کشور است؛ سرعت پایین اینترنت، قطعی‌های مکرر و محدودیت‌های دسترسی به برخی سرویس‌ها باعث شده‌اند که توسعه کسب‌وکارهای دیجیتال، خدمات دولت الکترونیک و آموزش‌های آنلاین با موانعی جدی مواجه شوند. علاوه بر این، وابستگی به تجهیزات و فناوری‌های وارداتی در کنار تحریم‌های بین‌المللی، مانع از رشد پایدار و مستقل در این حوزه‌شده و باعث کندی نوآوری‌های فناورانه در سطح ملی گردیده‌است.
چالش مهم دیگر، نبود قوانین و سیاست‌های منسجم و به‌روز در زمینه فناوری اطلاعات است. بسیاری از مقررات موجود با تحولات سریع دنیای دیجیتال همخوانی ندارند و این امر فضای فعالیت استارتاپ‌ها و شرکت‌های فناوری‌محور را با ابهام و ریسک‌های حقوقی روبه‌رو کرده‌است. از سوی دیگر، کمبود نیروی انسانی متخصص، مهاجرت نخبگان فناوری و نبود سرمایه‌گذاری مؤثر در تحقیق و توسعه نیز از عوامل محدودکننده رشد فناوری اطلاعات در کشور به شمار می‌روند.
با توجه به مطالب فوق به نظر می‌رسد برای رفع چالش‌های فناوری اطلاعات در ایران، نیاز به یک رویکرد جامع و هماهنگ در ابعاد مختلف وجود دارد. در وهله اول باید زیرساخت‌های ارتباطی کشور از جمله اینترنت پرسرعت، شبکه‌های فیبر نوری و مراکز داده توسعه یابند؛ هم‌زمان، تدوین و به‌روزرسانی قوانین مرتبط با فناوری اطلاعات، از جمله در حوزه‌های حریم خصوصی، امنیت سایبری و تجارت دیجیتال ضروری است. آموزش نیروی انسانی متخصص، حمایت از استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان، تسهیل سرمایه‌گذاری و فراهم‌سازی زمینه‌های نوآوری نیز از اولویت‌های مهم در این حوزه هستند. لازم به ذکر است غفلت از توسعه فناوری اطلاعات و رفع چالش‌های آن می‌تواند پیامدهایی فاجعه‌بار داشته باشد و منجر به عقب‌ماندگی کشور در سطح بین‌المللی و حتی منطقه‌ای شود.
